پیشرفت علم و تکنولوژی همواره موجب افزایش آسایش انسان شده است. از ساده ترین تکنولوژی بشری که خلق آتش بوده تا پیشرفته ترین تکنولوژی های روز دنیا، همواره با هدف افزایش رفاه و آسایش انسان خلق شده اند. در این بخش با هم سری می زنیم به دنیای آینده، مدارس آینده و البته تأثیر هوش مصنوعی بر جهان آموزش.
اگر علاقه مند هستید تا با هم سری بزنیم به مدارس آینده با من همراه شوید. در واقع در این قسمت من چندین مقاله مختلف درباره تأثیر هوش مصنوعی بر آموزش را مطاله کرده ام و براساس آن مطالعات، یک مدرسه ایده آل که متأثر از هوش مصنوعی است را در ذهن خود ساخته ام. البته که طرح مدرسه ایده آل ارائه شده ممکن است ناقص باشد و مدل آموزشی ارائه شده یک مدل آموزش احتمالی برای آینده است. برای آشنایی با مدرسه آینده به ادامه مطلب مراجعه کنید.
تعریف مدرسه در آموزش به کمک هوش مصنوعی
در آینده احتمالاً مدرسه نزد دانش آموزان تعریف متفاوت با تعریف امروز دارد و دانش آموزان مدرسه را مجموعه ای هماهنگ و منسجم از محیط فیزیکی و پلتفرم های آموزشی میدانند. یعنی آموزش به صورت حضوری در کلاس درس و آنلاین در فضای مجازی. این یعنی اینکه برخلاف بسیاری از تصورات، شکل فیزیکی و حضوری آموزش هرگز به صورت کامل حذف نخواهد شد. حالا سؤال این است که چرا مدرسه حذف نمیشود؟ اگر دانش آموز بتواند آموزش خود را در خانه دریافت کند، دیگر چه نیازی به حضور در کلاس درس است؟ مدرسه و کلاس حضوری هرگز تعطیل نخواهد شد به این دلیل که یکی از مهم ترین دلایل حضور در مدرسه، تربیت بعد اجتماعی و روابط اجتماعی دانش آموز است و برای این امر چاره ای نیست جز آنکه کودک در یک محیط اجتماعی حضور داشته باشد و با دیگران تعامل کند. این تعاملات اجتماعی به مرور منجر به این خواهد شد که هوش اجتماعی دانش آموز رشد کند و روابط اجتماعی حاکم بر محیط زندگی خود را بشناسد. دلیل دیگر اینست که هرچند آموزش در فضای مجازی، محدودیت زمانی و مکانی ندارد و دانش آموز در هرجا و هر زمانی میتواند به آموزش دسترسی داشته باشد، اما آیا این آموزش کیفیت آموزش حضوری را خواهد داشت؟ نتایج به دست آمده در تمام جهان، نشان می دهد که آموزش مجازی منجر به کاهش کیفیت یادگیری و درنتیجه افت تحصیلی دانش آموزان شده است.
هوش مصنوعی و دانش آموز
احتمالاً در آینده دانش آموزان با کمک هوش مصنوعی، برنامه شخصی سازی شده آموزشی خود را خواهند داشت. به این معنا که هر دانش آموز براساس استعداد و توانمندی هایش یک برنامه آموزشی ویژه خود خواهد داشت. مثلاً فرض کنید رضا یک دانش آموز است. با ارزشیابی های تشخیصی و سنجش هایی که توسط هوش مصنوعی اجرا میشود، مشخص می گردد که رضا در ادبیات بسیار خوب است، اما در ریاضی مشکل دارد. پس هوش مصنوعی برای او آموزش های دقیق تری از ریاضی قرار میدهد تا بتواند مشکل او را رفع کند، همچنین ممکن است با توجه به استعداد رضا در ادبیا، آموزش های ارائه شده در ادبیات، کمی حرفه ای تر و تخصصی تر شوند. همچنین علاوه بر ارزشیابی و ارائه بازخورد به دانش آموز، هوش مصنوعی توانمندی این را خواهد داشت که مانع از تقلب دانش آموزان در ارزشیابی ها شود. اینگونه دانش آموز متوجه میشود که برای رسیدن به نتیجه مطلوب باید درس بخواند و تلاش کند. موضوع دیگر شناسایی اختلالات یادگیری دانش آموز و کمک به برطرف کردن آنها است. هوش مصنوعی میتواند بر اساس پایگاه داده های خود و تحلیل تکالیف و ارزشیابی های دانش آموز، اختلالات یادگیری دانش آموز را شناسایی کند و برای رفع آنها راه حل هایی ارائه دهد. همچنین هوش مصنوعی میتواند تکالیف و آزمون هایی را برای ارزشیابی هر دانش آموز طراحی کند تا متناسب با آنان به کشف استعدادهای دانش آموزان بپردازد. همچنین یکی از قابلیت های جذاب هوش مصنوعی، ایجاد یک فضای آموزشی آنلاین برای دانش آموز است. دانش آموز میتواند با کمک عینک های واقعیت افزوده (AR)، برای خود یک شخصیت مجازی تعریف کند و با آن شخصیت در کلاس مجازی حضور داشته باشد به صورتی که حتی ممکن است قابلیت شخصی سازی این شخصیت مجازی و صدای آن نیز وجود داشته باشد.
هوش مصنوعی و معلمان
به نظر میرسد هوش مصنوعی بسیار به معلمان کمک خواهد کرد. با کمک هوش مصنوعی، تولید محتوا آموزشی، آزمون ها، فرایند ارزشیابی و ارائه بازخورد به دانش آموز بسیار راحت تر و سریع تر خواهد شد. همچنین هوش مصنوعی این قابلیت را خواهد داشت تا براساس توانمندی و وظیفه هر معلم، آموزش هایی متناسب با او به معلم ارائه دهد. اینگونه معلم نیز در مدرسه رشد و یادگیری باسرعت بیشتری حرکت خواهد کرد و همواره از علوم به روزحیطه شغلی خود بهرهمند خواهد شد. اما یک سؤال، آیا ممکن است شغل معلمی به صورت کامل حذف شود و جای آن را هوش مصنوعی بگیرد؟ این یک سؤال و چالش جدی برای آینده آموزش در جهان خواهد بود؟
نقدی بر آینده
همواره رشد تکنولوژی بدون توجه به شناخت درست از انسان و نیازهای آن و غایتی که برای انسان تعریف میشود، منجر به ایجاد مشکلاتی شده است. برای مثال با فراگیر شدن فضای مجازی و ارتباطات مجازی، تعاملات اجتماعی افراد در فضای حقیقی بسیار کاهش یافته است و انسان ها به سمت فردگرایی حرکت کرده اند. این موضوع در حالی است که انسان موجودی اجتماعی است و نه تنها برای رفع نیازهای جسمی برای از لحاظ روانی و روحی نیز به برقراری ارتباط در جامعه نیاز دارد و با کاهش تعاملات اجتماعی در فضای حقیقی، نیاز روانی و روحی انسان به خوبی رفع نشده و این مسئله در بلند مدت، منجر به ایجاد بیماری ها و مشکلات روانی بسیاری شده است. به نظر می رسد این روند با رشد هوش مصنوعی ادامه خواهد داشت و فردگرایی و کاهش تعاملات اجتماعی در فضای حقیقی با شدت بیشتری افزایش می یابند.
