در سال های گذشته، تنبیه بدنی یکی از اصلی ترین ابزارهای تربیتی کودکان بود که عموماً توسط معلم یا پدر و مادر کودک بکار گرفته می شد. اما واقعا تنبیه بدنی به چه اندازه مجاز است؟ آیا روایاتی از اهل بیت (علیهم السلام) درباره شیوه و مقدار تنبیه بدنی کودک وجود دارد؟
تنبیه بدنی، بله یا خیر؟
امروزه بسیاری از صاحب نظران حیطه روانشناسی تنبیه بدنی را محکوم می کنند و آن را غیرمجاز می دانند و با آن مخالفت می کنند. به ویزه اگر تنبیه بدنی مربوط به کودکان باشد. در این نوشتار به بررسی این موضوع می پردازیم که ایا تنبیه بدنی مجاز است؟ و اگر مجاز است تا چه میزان و با چه شرایطی؟
.
تنبیه بدنی در کلام امیرالمؤمنین
محمد ابن یعقوب به نقل از امیرالمومنین روایت می کند که ایشان فرمودند:«ادّب الیتیم ممّا تودّب منه ولدک و اضربه ممّا تضرب منه ولدک.»1
این روایت به طور مطلق دلالت دارد بر اینکه اولاً اجازه تنبیه بدنی به منظور تربیت و تأدیب، اختصاص به فرد ندارد و شامل غیر فرزند هم می شود و دوماً مطلق تنبیه را بیان می کند که شامل هر نوع تنبیه بدنی با هدف تربیت و تأدیب می گردد.
حال که مشخص گردید که تنبیه بدنی مجاز است باید بررسی کرد تا میزان و مقدار این تنبیه بدنی را نیز فهمید. در روایتی علی ابن ابراهیم از امیرالمؤمنین نقل می کند که ایشان فرمودند:«ابلغوا معلّمکم ان ضربکم فوق ثلاث ضربات فی الادب اقتصّ منه: به معلمان ابلاغ کنید اگر بیشتر از سه ضربه در جهت تربیت کودک برای تنبیه او بکار ببرند، قصاص خواهند شد.»2
بنابراین روایت، حضرت علی (علیه السلام) میزان مجاز ضربه را حداکثر تا سه ضربه می دانند. همچنین با توجه به بیان امام (علیه اسلام)، تنبیه بدنی باید از سر مهربانی و با هدف تربیتی باشد. پس شکل و نحوه زدن هم نباید طوری باشد که به کودک آسیب برسد و یا از چنان شدتی برخوردار باشد که در او ایجاد عقده کند و حس انتقام یا تحقیر را در او پرورش دهد.
.
نتیجه گیری
تنبیه بدنی در سه صورت مجاز می باشد: 1-ولی نسبت به فرزند 2-ولی نسبت یه یتیمی که تحت سرپرستی دارد 3-معلم نسبت به شاگرد. همچنین در تمام این موارد هدف از تنبیه بدنی باید تنها تربیت و تأدیب باشد و در غیر این صورت مجاز نیست و تنبیه کودک با انگیزه ای مانند عصبانیت، حرام است. علاوه بر این محدودیت سنی هم در اینجا مطرح می شود که اگر قوه تشخیص کودک هنوز به طور کافی پرورش نیافته است و تنبیه بدنی به جهت تربیت برای او تأثیرگذار نیست، استفاده از تنبیه بدنی حرام است. همچنین نسبت به معلم این محدودیت وجود دارد که حداکثر میزان مجاز تعداد ضربه در تنبیه بدنی از سوی معلم، سه ضربه است و بیشتر از آن جایز نیست.
منابع
1. وسائل الشیعه، جلد21، ص 479-478
2. وسائل الشیعه، جلد21، ص 476-473
منبع اصلی: آهنگران.محمد رسول (1388)، محدوده مجاز تنبیه بدنی کودکان از منظر اهل بیت، نشریه علوم حدیث، دوره چهاردهم، شماره سوم، ص 70-60.
